Voorwoord door Marcel Messing
Voeding en opvoeding horen bij elkaar. In de Upanishads wordt aan beide thema’s ruim aandacht geschonken, maar ook in westerse wijsheidsteksten. Opvoeding heeft te maken met heilzame voeding voor lichaam, ziel en geest. Wanneer onze zintuigen gevoed worden door negatieve en gewelddadige indrukken, mogen we niet verwachten dat de geest die indrukken omzet in heilzame daden. Opvoeding dient op een open en vrije manier kansen te scheppen en ruimte te geven waardoor het innerlijk potentieel van licht en liefde, van wijsheid en intuïtie zich in een mens kan openbaren. Talloze kinderen, maar ook volwassenen, zijn ‘onopgevoed’. Niet in de betekenis dat ze geen opvoeding hebben gekregen of zich onopgevoed gedragen, maar dat die opvoeding te maken heeft met manipulatie, hersenspoeling en onvrijheid in plaats van met het leren doorgronden van het mysterie van het bestaan.
Godsdienstige, politieke en sociale overtuigingen maken een mens niet vrij. Integendeel, ze zetten allerlei verdedigings- en afweermechanismen in werking waardoor onverdraagzaamheid, disharmonie en geweld ontstaan. De zintuigen sluiten zich af van de werkelijkheid in plaats vanuit open ruimte te fungeren als zuivere vensters op het tijdloze. Opvoeding die geen ruimte biedt tot nadenken, overweging, vraagstelling en verwondering vergiftigt de mens eerder dan dat ze bijdraagt tot heilzaam en liefdevol gedrag. Een mens die gevangen is in een ideologie of godsdienstige overtuiging is niet vrij, kan de grootsheid van het bestaan niet ervaren. Pas als opvoeding de mens uitnodigt om tot zijn wezen te komen, wordt opvoeding spiritueel en overstijgt ze iedere godsdienstige overtuiging.
Grote leraren en leraressen kunnen een mens inspireren. Hun wijsheid is een heldere beek, die echter niet gekanaliseerd mag worden tot een geloofssysteem. Opvoeding die kennis aanreikt over talloze facetten van het bestaan zonder zich te richten op het éne, het universele, verliest zich in de veelheid. Soefimeester Djelal al-din Rumi (13e eeuw) onderrichtte zijn leerlingen, dat als ze alles wisten behalve het éne, zij niets wisten. De Upanishads verklaren dat de mens maar aan één ziekte leidt, die van avija (onwetendheid). Opvoeding is het instrument om onwetendheid te verdrijven.
In de Chandogya Upanishad lezen we dat Svetaketu, de zoon van Uddalaka, na twaalf jaar onderricht het éne helaas niet van zijn leraar heeft geleerd. Uddalaka zelf wijdt hem dan in het grenzeloze mysterie van het bestaan in: het ware Zelf, het atman, het Tat tvam asi (Dát zijt Gij). Opvoeden heeft te maken met het ontdekken van ons ware zijn, ons ‘oorspronkelijk gelaat’. Het manifesteren of realiseren hiervan wordt bevrijding, verlichting of Zelfrealisatie genoemd. Zoals uit een eikel een machtige eikenboom kan groeien, uit een minuscuul mosterdzaadje een mosterdzaadboom en uit het zaadje van een vijg een grote vijgenboom, zo kan het goddelijk zaad in het hart van de mens zich zo ontplooien, dat de totale energie van de kosmische levensboom zich door hem of haar heen manifesteert. Dan wordt de biologische evolutie van ons menszijn overstegen, getranscendeerd. De rups ontpopt zich tot vlinder, de essentie van de mens ontvouwt zich: ‘het koninkrijk der hemelen’, het tao, de boeddha- of christusnatuur. Als opvoeding zich richt op dit proces en op creatieve wijze alle zintuigen voedt met voedsel dat de mens vrijmaakt, is ze geslaagd. Opvoeden wordt zo een kunst, een levenskunst. Op natuurlijke wijze zullen kwaliteiten als liefde, mededogen, respect voor alle levende wezens, verdraagzaamheid en eerbied voor het leven ontluiken, zoals zich aan de takken van een boom knoppen vormen die ooit vruchten voortbrengen.
De auteur laat op heldere wijze zien dat opvoeden met dit alles te maken heeft en belicht dit gebeuren vanuit verschillende tradities zonder in de valkuil terecht te komen van voorkeur voor één systeem. Haar boek nodigt uit tot nadenken, tot dialoog. Juist in een tijd waarin sprake is van zoveel ont(w)aarding en geweld, van grote en ingrijpende transformaties, is het goed om stil te staan bij de vraag wat we onze kinderen willen aanreiken. Uiterlijke waarden en normen kunnen de spirituele essentie van de mens niet tevoorschijn brengen. Wel het levend voorbeeld van hen die de kinderen begeleiden, inspireren en onderricht geven. In een sfeer van vertrouwen en openheid kunnen de mooiste en verrassendste dingen plaatsvinden. Graag wens ik Purnima Zweers toe dat haar boek harten, hoofden en handen van velen mag raken en inspireren.
Marcel Messing
Marcel Messing is Antropoloog, filosoof, godsdienstwetenschapper en auteur. Tevens is hij voorzitter van Stichting Lindenhof. In deze hoedanigheid zet hij zich in voor diverse ontwikkelingsprojecten in India, Nepal, Afrika en Polen, waarbij de bouw van scholen centraal staat.
Leesfragment
Het ontstaan van dit boek is nauw verbonden met mijn persoonlijke achtergrond. Vanaf dat ik vijf jaar oud was, dacht ik elke dag na over de vraag: wie ben ik, waar kom ik vandaan en waar ga ik naartoe? Hoe kunnen mensen plezier maken als je morgen dood kunt zijn? Wat is dood en is dat wel of niet het einde van mijn bestaan? Mijn lange zoektocht leidde uiteindelijk naar het verre oosten. In 1973, ten tijde van de eerste hippie golf, zette ik voor het eerst voet in India en het voelde meteen als thuiskomen. En nog steeds is India voor mij de bron van aloude wijsheid. De sterk voelbare subtiele substantie en energie resoneerde met mijn ziel.
Vanaf 1985 woon ik voornamelijk in India, leef veelal in of nabij ashrams en altijd in de omgeving van heilige plaatsen, plekken die een bepaald krachtveld hebben. De vele ontmoetingen met verlichte zielen, het onderricht wat ik mocht ontvangen in ashrams en van spirituele leraren, mijn persoonlijke jarenlange dagelijkse beoefening, hebben mij gevormd. Het is dan ook alleszins begrijpelijk dat de inhoud van dit boek gebaseerd is op de kennis en inspiratie die ik in het Verre Oosten mocht ontvangen. Echter, veel van deze eeuwenoude kennis is universeel en dus toepasbaar binnen verschillende culturele en religieuze tradities en achtergronden.
Gedurende de jaren dat ik in Benares woonde, had ik veel contact met kinderen uit de buurt. Ze kwamen over het algemeen uit arme gezinnen. Met één van de kinderen ontwikkelde ik een sterke band, wat er uiteindelijk toe leidde dat ik haar wens om te kunnen leren, mocht helpen vervullen. Op het moment dat ik bezig was een school voor haar te zoeken, kwam ik voor het eerst in contact met het Indiase schoolsysteem. Het was in die tijd dat ik begon na te denken over opvoeding en onderwijs en het belang van een goede school. Ik vroeg me af of er scholen bestonden waar het onderwijs gebaseerd is op spirituele waarden. Op deze manier raakte ik in het onderwerp geïnteresseerd en begon mijn research simpelweg door over zulke scholen te lezen, informatie in te winnen, en een aantal van deze scholen te bezoeken. Toen ik uiteindelijk besloot me te laten omscholen tot leerkracht basisonderwijs kreeg ik de gelegenheid om, op voor mij interessante scholen, praktijkervaring op te doen. Kinderen zijn onze toekomst en ik realiseerde me hoe belangrijk het is om zorg te dragen voor een zo optimaal mogelijke opvoeding, met name in deze tijd van grote veranderingen op aarde.
Astrologisch gezien bevinden we ons in een overgangsperiode: volgens de westerse astrologie zijn we nu in de laatste fase van het Vissentijdperk, een periode waarin egoïsme en materialisme de boventoon voeren. Het komende Aquariustijdperk staat voor zuivering. Op het stoffelijk vlak zal dit plaatsvinden door een zuivering van de aarde en op het spirituele vlak door een opbloeien van verdiept inzicht. Deze westerse astrologische berekening is slechts een klein onderdeel van een veel grotere cyclus. In diverse oude culturen treffen we kennis aan omtrent veel grotere tijdcycli (al hoeven die niet astrologisch berekend te zijn), bijvoorbeeld bij de Maya’s, de oude Egyptenaren, de Grieken en de Hindoes. Het is opvallend dat een aantal tradities en culturen overeenkomsten vertonen daar waar het gaat over de periode die ons te wachten staat. Over het algemeen wordt aangenomen dat het transformatieproces, wat al eerder begonnen is, zich zal voortzetten om de mensheid geleidelijk aan op een hoger niveau te brengen. Nieuwe inzichten kunnen steeds meer mensen bereiken, dankzij het feit dat vandaag de dag bijna alle esoterische kennis beschikbaar is en de communicatietechniek hoog ontwikkeld.
Met het voortschrijden van de tijd zal het universum steeds meer van zijn geheimen prijsgeven. Het overgangstijdperk waar we ons momenteel in bevinden brengt met zich mee dat we grote veranderingen waarnemen op politiek, wetenschappelijk, cultureel, geologisch en klimatologisch gebied. Dit heeft uiteraard ook consequenties voor opvoeding en onderwijs aan onze kinderen. Sinds eind vorige eeuw worden er steeds meer bijzondere kinderen op aarde geboren, ook wel nieuwetijdskinderen genoemd. Het zijn niet zelden kinderen met een hoog bewustzijn die erg gevoelig zijn en meer intuïtief ingesteld. Deze kinderen zijn met een bepaalde missie op aarde geïncarneerd en hebben een belangrijke taak te vervullen.
Het is van belang dat ouders en leerkrachten zich ervan bewust zijn dat we ons in een overgangsperiode bevinden, zodat ze kinderen kunnen voorzien van de noodzakelijke gereedschappen. Wanneer dit bewustzijn bij meer mensen doordringt, is het niet onwaarschijnlijk dat de vraag naar een nieuw type onderwijs zal toenemen. Een meer holistische benadering van onderwijs gebaseerd op universele basisprincipes past beter bij deze generatie nieuwetijdskinderen en bij onze huidige, multiculturele samenleving. Een integrale holistische opvoeding waarbij alle aspecten van de persoonlijkheid ontwikkeld worden (lichaam, geest èn ziel) is de basis voor een harmonieus bestaan.
Het is belangrijk dat kinderen niet alleen kennis vergaren over de buitenwereld maar ook over hun binnenwereld. In het moderne onderwijs ligt de nadruk op intellectuele ontwikkeling. Kinderen worden klaargestoomd om mee te kunnen draaien in een maatschappij waar carrière maken en een materialistische levenshouding de norm lijken te zijn. Het is met name in deze tijd uiterst belangrijk dat ook de hartkwaliteit wordt aangesproken en ontwikkeld en kinderen zowel thuis als op school een zekere mate van geestelijk voedsel ontvangen.
Als kinderen weten wie ze zijn, kennis hebben over hun ware aard en levensdoel, dan zal dit hen de nodige houvast geven om zich staande te houden binnen een maatschappij die steeds gecompliceerder wordt. De kinderen van vandaag zijn de volwassenen van morgen; degenen die de mensheid werkelijk zullen helpen zijn zij, die geleerd hebben dat spirituele evolutie de bestemming van de mensheid is.